Haar ervaring in de psychiatrie en met verslaafde jongeren zette Hanna ten Zijthoff op het spoor van vormingsonderwijs. ‘Ik wilde graag aan de basis met kinderen werken, zodat ze op latere leeftijd niet stuk hoeven te lopen.’

Alweer 14 jaar is Hanna een bevlogen HVO docent. ‘Vanuit humanistische waarden help ik kinderen na te denken over trage vragen. Oftewel vragen waar je niet 1,2,3 een antwoord op hebt, maar waar je over na mag denken.’ De brede achtergrond van Hanna (onderwijs, creatieve therapie, werken met probleemjongeren) komen haar nu goed van pas. ‘Als docent in het vormingsonderwijs ben je niet zozeer bezig met kennis, maar met het leven. De lessen die ik geef, zijn dan ook ervaringsgericht.’

Creatieve werkvormen

In de lessen vormingsonderwijs houden kinderen zich bezig met levensvragen. Omdat ervaren hierbij belangrijk is, maakt Hanna graag gebruik van creatieve werkvormen zoals drama. Ze geniet hier erg van, al zegt ze dat vormingslessen niet de makkelijkste zijn om te geven. ‘Het vraagt een goede voorbereiding van de docent, want als je kinderen veel vrijheid geeft, kan het ook een chaos worden’, lacht ze.

De school betrekken bij wat je doet

Als HVO-docent ben je een externe die eens per week de school binnenkomt. Voor Hanna is het belangrijk dat ze niet alleen even binnenvliegt, maar ook betrokken is bij het schoolteam. ‘Ik probeer als het even kan samen met de andere docenten koffie te drinken. Ook laat ik de rest van de school graag zien wat we doen tijdens de vormingslessen, bijvoorbeeld door werkstukken op het prikbord te hangen. Zo hebben we eens tijdens vormingsles de conciërge van de school geïnterviewd. De conciërge gaf de leerlingen echt een kijkje in zijn leven. Dat is waar humanisme ook om draait: de mens ontdekken achter zijn rol of functie.’

Burgerschap

‘Sommige openbare scholen weten niet zo goed wat ze moeten met levensbeschouwing’, ondervindt Hanna. Maar ze ziet ook dat veel scholen tegelijkertijd worstelen met het goed invullen van burgerschapsvorming; een taak die scholen van de overheid hebben gekregen. Juist hier ziet Hanna kansen voor het vormingsonderwijs. ‘Hoe je kijkt naar het leven, oftewel je levensbeschouwing, beïnvloedt hoe je burgerschap vormgeeft. Het vormingsonderwijs kan hier dus een goede invulling aan geven.’

Uit hun schulp

Aan het begin van het jaar geeft Hanna de kinderen altijd een vragenlijstje, en dat doet ze aan het eind van het jaar opnieuw. ‘Ik ben altijd verrast als ik dan zie hoe kinderen uit hun schulp zijn gekropen door de vormingslessen. Zoals een meisje dat aan het begin van het jaar aangaf niet goed iets te durven zeggen, terwijl ze daar aan het eind van het jaar helemaal geen last meer van heeft. Je ziet hoe kinderen los worden en zichzelf gaan ontdekken. Ik geloof dat dit onderwijs enorme waarde heeft, en bijdraagt aan de brede ontwikkeling van kinderen.’

Hanna ten Zijthoff

Werken volgens de educatieve methode HOKE

In het humanistisch vormingsonderwijs wordt gewerkt volgens de educatieve methode HOKE: herkennen, onderzoeken, kiezen en evalueren. Thema’s die binnen het humanistisch vormingsonderwijs aan bod komen, zijn bijvoorbeeld vriendschap, de dood, pubertijd en kinderrechten. Hoe werkt HOKE in de praktijk? Hanna legt uit: ‘We starten een les bijvoorbeeld met een filmpje of krantenartikel uit de actualiteit (herkennen). Vervolgens gaan we onderzoeken, bijvoorbeeld via een kringgesprek. Ik stel dan vragen passend bij het thema. Met kiezen bedoelen we dat de kinderen zelf gaan ontdekken wat ze ergens van vinden. Dan kan bijvoorbeeld via een kaartspelletje waarop stellingen staan. Kinderen leren zo hun mening te vormen, maar ook om te gaan met kinderen die misschien een heel andere mening hebben. Bij de evaluatie blik ik met de kinderen terug op de les: Wat hebben ze opgepikt? Waarover denken ze nu misschien anders?’

Over vormingsonderwijs

Iedere leerling op de openbare basisschool heeft recht op humanistisch of godsdienstig vormingsonderwijs. De school kan hiervoor contact opnemen met het landelijke bureau voor vormingsonderwijs. Het vormingsonderwijs wordt verzorgd door zes organisaties, ieder vanuit een eigen levensbeschouwelijke traditie. De vakdocenten vormingsonderwijs verzorgen op verzoek van de school een lesuur per week aan leerlingen die door hun ouders hiervoor zijn aangemeld. Aan de inzet van vakdocenten vormingsonderwijs zijn geen kosten verbonden voor de school of voor de ouders, omdat de rijksoverheid het onderwijs betaalt.